Do đặc điểm sinh học khác nhau nên ảnh hưởng trên sức khỏe tổng quan giữa nam và nữ cũng khác nhau. Trung bình nam giới đối mặt với tỷ lệ tử vong cao hơn nữ giới, tử vong do bệnh gan cao gấp 2,1 lần, do bệnh HIV/AIDS cao gấp 2,7 lần, và do tự tử cao gấp 4,1 lần so với nữ giới.

Với sự khác biệt này, phụ nữ cũng phải đối mặt với các vấn đề sức khoẻ riêng, như loãng xương và viêm khớp. Phụ nữ cũng dễ bị bệnh tâm thần hơn. Sau khi phân tích các nghiên cứu từ Mỹ, Anh, Châu Âu, Úc và New Zealand, người ta thấy rằng phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh tâm thần hơn 40%.

Trên thực tế, phụ nữ được cho là có nguy cơ trầm cảm cao hơn 75%, và khoảng 60% có nhiều khả năng bị rối loạn lo âu. Dữ liệu này sau đó được sử dụng để khám phá sự khác biệt giữa nam giới và phụ nữ trong cuốn sách The Stressed Sex.

Với rất nhiều sự khác biệt sinh học giữa nam và nữ như vậy,liệu- có phải sa sút trí tuệ thường gặp ở nữ hơn ở nam không? Vì phụ nữ dễ mắc bệnh tâm thần hơn, liệu điều này có ảnh hưởng đến mức độ nhận thức và chức năng về sau?

Có phải sa sút trí tuệ thường gặp ở nữ hơn không?

Trong nhiều năm qua, người ta tin rằng tỷ lệ bệnh sa sút trí tuệ, và đặc biệt là bệnh Alzheimer, là do phụ nữ sống lâu hơn nam giới. Tuy nhiên, mặc dù phụ nữ có thể mong đợi tuổi thọ trung bình cao hơn, nhưng khoảng cách này đang bắt đầu mất đi - sức khoẻ của nam giới dường như đang được cải thiện, trong khi sức khoẻ phụ nữ thì không.

Khi các nhà nghiên cứu bắt đầu tập trung vào các yếu tố bổ sung, rõ ràng rằng có thể có những yếu tố góp phần làm tăng tuổi thọ. Chúng ta hãy nói theo cách này - vào thời điểm phụ nữ 65 tuổi, họ gặp 1 trong 6 cơ hội phát triển bệnh Alzheimer, so với nam giới là 1 trong 11.

Trong khoảng 5 triệu người Mỹ đang sống với bệnh Alzheimer, có đến 3,2 triệu phụ nữ - vì vậy, thật dễ dàng để nói rằng tỷ lệ bệnh sa sút trí tuệ là không cân đối giữa nam và nữ. Tại sao điều này lại xảy ra? Có cách nào để can thiệp?

Những yếu tố ảnh hưởng đến sự khác biệt này?

Như đã đề cập, tuổi tác là yếu tố nguy cơ lớn nhất phát triển chứng sa sút trí tuệ, vì vậy có nghĩa rằng phụ nữ chiếm tỷ lệ cao hơn so với nam giới. Hiện nay, các nhà nghiên cứu đang bắt đầu đặt câu hỏi về logic này, vì phụ nữ chỉ sống thọ hơn nam giới trung bình nhiều hơn 5 năm. Trong khi trên thực tế là bệnh Alzheimer, thường bắt đầu khoảng 20 năm trước khi được chẩn đoán .

Năm 2014, một phát hiện quan trọng đã được thực hiện liên quan đến biến thể gen như ApoE4. Nghiên cứu này, được công bố trong Biên niên sử Khoa thần kinh, nhận thấy rằng yếu tố nguy cơ di truyền này phần lớn rất ít  đối với phụ nữ. Hiện tại, ApoE4 là yếu tố nguy cơ di truyền mạnh nhất đối với bệnh Alzheimer, vì vậy rất thú vị khi xem đàn ông và phụ nữ khác nhau về nguy cơ tổng thể như thế nào.

Tất cả chúng ta đều có mang một gen ApoE, tuy nhiên, có ba biến thể - ApoE2, ApoE3, và ApoE4. Thông thường nhất, cá thể mang theo hai bản sao của biến thể ApoE3, một từ cha và một từ mẹ. Với điều này, khoảng 20% dân số sẽ có ít nhất một bản sao của ApoE4 - làm tăng nguy cơ bệnh Alzheimer.

Trong khi nghiên cứu hồ sơ bệnh án của 8000 bệnh nhân, người ta thấy rằng khi phụ nữ mang gen ApoE4, có khả năng phát triển bệnh Alzheimer gấp đôi so với nữ không mang ApoE4. Ngược lại, khi đàn ông mang biến thể di truyền này, nguy cơ hầu như không cao hơn nam giới không mang gen ApoE4.

Trong một báo cáo khác, được đăng trên Tạp chí Bệnh Alzheimer, người ta đã phát biểu rằng có thể có một cơ chế bệnh lý cụ thể. Khi nghiên cứu trên phụ nữ trẻ, người ta thấy ty thể của những người này được bảo vệ chống lại độc tính amyloid-beta, tạo ra ít loại phản ứng oxy và các tín hiệu apoptogenic so với nam giới.

Tuy nhiên, khi phụ nữ có tuổi, lợi thế này bị mất do thay đổi hormone. Do các hợp chất sinh estrogen giúp bảo vệ chống lại loại độc tính nêu trên, cần phải có tác động tạo estrogen ở phụ nữ lớn tuổi. Tuy nhiên, cho đến nay, các thử nghiệm lâm sàng liên quan đến liệu pháp tạo estrogen đã không đạt được hiệu quả trong điều trị bệnh Alzheimer.

Giới tính liên quan đến bệnh Alzheimer

Mặc dù các chuyên gia đã tìm cách giải thích tại sao sự khác biệt về giới xảy ra, nhưng vẫn còn nhiều câu hỏi chưa được trả lời. Để giải quyết các lĩnh vực nghiên cứu này, Hiệp hội Bệnh Alzheimer đã tổ chức hội nghị các chuyên gia hàng đầu về bệnh Alzheimer, cũng như những người chuyên về lĩnh vực tình dục sinh học. Trong hội nghị này, ba chủ đề chính đã được thảo luận, bao gồm các yếu tố nội tiết, ảnh hưởng của lối sống, và các cơ chế sinh học tiềm ẩn.

Nhờ vào nhóm tư vấn này, Hiệp hội Bệnh Alzheimer đã công bố một chương trình tài trợ mới gọi là chương trình Tình dục và giới tính trong bệnh Alzheimer [Sex and Gender in Alzheimer's (SAGA)]. Chương trình này sẽ giúp tăng thêm kiến thức, giúp cho các nhà nghiên cứu khám phá lý do tại sao gần 2/3 trong 5 triệu người Mỹ bị bệnh Alzheimer là phụ nữ. Và chúng ta sẽ có kết quả trong tương lai.

(Từ Livewell Group)

BS. Phan Mỹ Hạnh (7/1/2018)